Zapadni Srbi

Ostalo

OBNOVA SAVEZA SLOVENSKOG SOKOLSTVA 1925.

Detalji
Datum kreiranja: 12 Septembar 2019

Prag 1920Posle Prvog svetskog rata  sokoli su težili obnovi Saveza slovenskog Sokolstva. Savez Sokola učestvovao je na Sveslovenskim sletovima u Pragu. Na I Jugoslovenskom Svesokolskom sletu 1922. u Ljubljani, osnovan je Čehoslovačko-Jugoslovenski Savez kao preteča Sveslavenskog saveza. (1) Na sletu župe Mostar u Dubrovniku 1923. sokoli su smatrali da su na obali plavog Jadrana na braniku za kralja, Otadžbinu i veliku Majku Slaviju. (2) Kao deo napora Saveza Sokola za razvijanjem slovenske uzajamnosti programi za sletove štampani su i na jezicima slovenskih naroda koji su prisustvovali sletovima.

Sokoli su se spremali da održe  drugi sokolski sabor 1924. Grupa sokolskih radnika iz Zagreba predložila je da se na sabor pozovu Čehoslovaci,  Poljaci i Rusi. (3) Sabor je održavan u okviru sleta u Zagrebu. Jugoslovenski sokoli su priredili  slet u Zagrebu od 15 do 17. avgusta 1924. U Zagreb je došlo 12.000 sokola iz Srbije, Vojvodine, Bosne, Crne Gore, Hercegovine, Dalmacije, Slovenije, Hrvatske, Međumurja i Istre. Došli su Češki i Ruski sokoli i delegacija Poljskog sokolstva. Na Drugom Jugoslovenskom Sokolskom saboru koji je održan zajedno sa sletom zaključeno je osnivanje Sveslovenskog Sokolskog Saveza. (4) Sednica predstavnika svih slovenskih sokolskih saveza održana je avgusta 1924. u Jugoslavenskom Kasinu u Zagrebu. (5) Na saboru je vođa poljske delegacije Sčepanski istakao da poljsko sokolstvo ide za tim da se obnove u sokolstvu i po sokolstvu stare sveslavenske veze. (6) Na saboru je bio Adam Zamojski. Mnogo toga što je sokolstvo u Jugoslaviji zaključilo upotrebio je i sproveo u poljskom sokolstvu. Posle sabora sastali su se predstavnici  svih slovenskih sokolskih saveza na savetovanje i zaključili da se obnovi Savez slovenskog Sokolstva koji je zbog Prvog svetskog rata bio razbijen. Tu obnovu preuzeo je Zamojski na sebe. Obnova saveza izvršena je u njegovom domu u Varšavi 14 i 15 avgusta 1925. Predstavnici jugoslovenskog, češkoslovačkog, poljskog i ruskog sokolstva objavili su da je osnovan Savez Slovenskog Sokolstva. Od 1925. nije bilo veće priredbe u Jugoslaviji a da Zamojski nije posetio Jugoslaviju.  Zadržavao se rado na Jadranu. (7)Sokoli iz Skoplja u Pragu 1932 1

Na VIII. Svesokolskom sletu u Pragu, prisustvovalo je 5.000 članova, 146 naraštajaca i 74 naraštajke kao i 200 vojnika i 80 mornara na čelu sa kapetanom Kovačem. Kralj je bio zastupan od admirala Price. Vlada je poslala ministre prosvete, vojske i mornarice i  pošta. Bio je prvi slet izvan granica zemlje sa velikim brojem članova. Železnički odsek poslao je u Prag na slet 8 posebnih sokolskih kompozicija. Prilikom sleta sokoli iz Jugoslavije sastali su se zastupnicima drugih slovenskih naroda, pre svega sa Poljacima i Rusima. (8)  Savez Slovenskog Sokolstva priredio je 1927. prvu sokolsku školu u Pragu. U Pragu su se sastali zastupnici sokolskih saveza na zajedničkom radu.Otada je počelo uzajamno posećivanje raznih prednjačkih škola i tečajeva, prosvetnih škola i sokolskih priredbi. Prilikom praškog svesokolskog sleta  i proslave 100 godišnjice rođenja  dr. Miroslava Tirša okupilo se 1932. u Pragu celokupno slovensko sokolstvo. Tada je razmatrano pitanje stupanja Bugara u SSS.  Slet u Sofiji 1935. predstavio je sokole kao slovensku avangardu. (9)

Bugarski Junaci primljeni su 10. juna 1934. u Savez Slavensko Sokolstvo, pošto su izjavili, da prihvaćaju sokolsku ideologiju i sokolski telovežbeni sistem. (10)

Sokolske župe Split, Šibenik-Zadar i Sušak-Rijeka priredile su slet sokolstva na Jadranu u Splitu juna 1931. U „Sokolskom glasniku” istakli su da je bilo preko 15.000 sokola iz Jugoslavije i delegacija čehoslovačkog i poljskog sokola. Poljske sokole predvodio je starosta A. Zamojski. Odlikovao je Mirka Buića, starešinu župe Split, zbog razvijanja i jačanja bratskih veza Poljaka i naroda Jugoslavije. U ime Poljskog sokolskog saveza predao mu je dve srebrne plakete, jednu za njega, a drugu za Sokolsko društvo Split. Srebrne plakete su u imetničkom reljefu prikazivale Poljsku. (11) Na sletu u Zagrebu 1934. prisustvovali su predstavnici Slovenskog Sokolstva i to :  Čehoslovačkog Trular, Zamojski kao predstavnik Poljskog sokola, Drajling kao predstavnik Ruskog sokola, bugarskih Junaka Lazov kao i članovi uprave Saveza Sokola na čelu sa Ganglom. (12)

 U Savezu slovenskog sokolstva bili su : Češkoslovačka obec sokolska sa 746.878 pripadnika, Savez Sokola Kraljevine Jugoslavije sa 356.630 pripadnika, Savez poljskog Sokolstva sa 59.713 pripadnika, Savez bugarskih Junaka sa 45.000 pripadnika i Rusko Sokolstvo sa oko 6.000 pripadnika. (13) U prostorijama Oficirskog doma u Sarajevu sarajevska sokolska društva zajedno sa Čehoslovačkom, Poljskom ligom i ruskim sokolima priredila su sveslovensko-sokolsko veče 1. februara 1936. Na priredbi bilo je preko 100 narodnih nošnji iz svih krajeva zemlje i slovenskih zemalja. Svečana sala bila je okićena slovenskim zastavama i slikama znamenitih slovena iz davne istorije i tadašnjeg doba. Pored slika slovenskih vladara bili su i svi grbovi slovenskih država. Sem toga prostorije su bile ukrašene sokolskim geslima, zelenilom i malim slovenskim zastavicama. Priredbu je otvorio zamenik starešine matičnog sokolskog društva dr. Bogdan Vidović naglašavajući da su sokoli želeli priredbom da manifestuju svoja sokolska osećanja solidarnosti i slovensku Tirševu ideologiju. Govorio je o životu i radu tvorca slovenske himne, slovačkog sveštenika Samuila Tomašika, čija je pesma „Hej Sloveni”, doživela 100 godina i koja je pratila sve slovenske pokrete, demonstracije i manifestacije tokom buđenja slovenskih naroda. Učestvovali su Češka obec, ruski sokoli, poljska liga i guslar. Član sokola recitovao je bugarsku pesmu od Hriste Boteva. Na zajedničkoj sednici svih sokolskih društava bilo je rešeno da svake godine 4. februara (Štrosmajerov dan) sva sokolska društva priređuju sveslovensko sokolsko veče, kako bi sokoli i time vaspitali članove za sokolsko-jugoslovenski-sveslovenski život, rad i zbliženje slovenskih naroda. (14)

Ruski sokoSem sletova Savez Sokola učestvovao je na takmičenjima u organizaciji Saveza Slovenskog Sokolstva. Sokolsko društvo Maribor izgradilo je svoj dom, za koji su planirali da leti služi kao tabor deci siromašnih roditelja, a zimi kao sklonište sokolima-smučarima. Pozvani su i predstavnici bratskih država : Čehoslovačke, Bugarske i Poljske da dođu na takmičenja na Pohorje. (15) Sokoli iz Jugoslavije su učestvovali i na II smučarskim takmičenjima Saveza slovenskog Sokolstva  na Štrbskom Plesu u Tatrama. Takmičili su se i čehoslovački i poljski sokoli. (16)  Krajem februara 1937. bila su V smučarska takmičenja za prvenstvo  Saveza slovenskog Sokolstva u Planici. Uz SKJ i ČOS prvi put su učestvovali bugarski Junaci. SKJ je prvi put osvojio Hanžekov pokal i postao slovenski sokolski smučarski prvak. (17) Takmičenja na Jahorini bila su izbirna takmičenja za prvenstvo SSS. Takmičari su se 25. 1. 1938. vratili sa Jahorine, a 2.2. 1938. otputovali su za Čehoslovačku. (18) Čehoslovačka sokolska opština priredila je zimska takmičenja u Visokim Tatrama. Takmičenja su održana od 6 do 13 februara 1938.  kao prvi deo jubilarnog  X  svesokolskog  sleta u Pragu. Takmičenja su obuhvatala  : XI smučarska takmičenja ČOS,  VI smučarska takmičenja SSS i takmičenja za pokal jugoslovenskog ministra za telesno vaspitanje. Za prvenstvo SSS i Hanžekov pokal takmičili su se članovi SSKJ, ČOS, Junaka i PSS. Olga Skovran takmičila se u takmičenjima SSS kao vodnica članica. (19)

 Takmičenje za prvenstvo Saveza slovenskog Sokolstva u Novom Sadu održano je 19 decembra 1937. Takmičari su stigli u Novi Sad 17 i 18 decembra 1937. Vođstvo čehoslovačke, poljske, bugarske i jugoslovenske vrste 18 decembra 1937. posetilo je opštinu i Maticu srpsku. Zatim su posetili mušku gimnaziju kralja Aleksandra. Predstavnici sokolskih saveza pod vođstvom dr Pavlasa posetili su Banovinu, gde ih je primio podban Rajić i ministar za fizičko vaspitanje naroda dr Vjekoslav Miletić. Sokolska župa priredila je zajedničku večeru u restoranu Sokolskog doma. (20) Posle Sudetske krize Savez Sokola je rešio da se prikupljaju podaci o češkom sokolu i Savezu slovenskog sokolstva. (21)  Dr. M. Gradojević je pisao u časopisu „Oko Sokolovo” o smrti Adama Zamojskog. U članku se isticalo da je glas o njegovoj smrti stigao posle mnogih peripetija. (22)  Sokolsko studentsko središte u Zagrebu održalo je 23. marta 1941.  komemoraciju Adamu Zamojskom. (23)

U okviru rada Saveza Sokola Kraljevine Jugoslavije na jačanju slovenske uzajamnosti došlo je do obnove Saveza Slovenskog Sokolstva. Sokoli su isticali da stoje na braniku ne samo za kralja i otadžbinu već i za veliku Majku Slaviju. Savez Sokola  učestvovao je  na Sveslovenskim sletovima u Pragu. Delegacije sokola iz slovenskih zemalja prisustvovale su sletovima Saveza Sokola u Jugoslaviji. Kao deo napora Saveza Sokola za razvijanjem slovenske uzajamnosti programi za sletove štampani su i na jezicima slovenskih naroda koji su prisustvovali sletovima.  Organizovana su sokolska sportska takmičenja u okviru Saveza slovenskog sokolstva.  Savez Slovenskog Sokolstva obnovljen 1925. nestao je u Drugom svetskom ratu

Saša Nedeljković, član Naučnog društva za istoriju zdravstvene kulture Srbije        

Napomene :

  1. Uredio Ante Brozović, „Savez Slovensko Sokolstvo”, „Sokolski zbornik godina I”, Beograd, 1934-1935, str. 218, 220;
  2. Upravni odbor, „Sokolski Slet Župe Mostar u Dubrovniku”, „Jugosloven”, Dubrovnik, 3. marta 1923, br. 42, str. 3;„Spomenica 25. godina sokolskog rada u Dubrovniku”, Sokolsko društvo Dubrovnik, Dubrovnik, 1929, str. 60, 61;
  3. Uredio Ante Brozović, „Savez Slovensko Sokolstvo”, „Sokolski zbornik godina I”, Beograd, 1934-1935, str. 218, 220;
  4. „Spomenica Sokolskog društva u Staroj Pazovi 1906-1931.”, Štamparija „Jedinstvo”, Stara Pazova, str. 7, 20, 21, 23, 26, 33, 37, 38;
  5. Uredio Ante Brozović, „Savez Slovensko Sokolstvo”, „Sokolski zbornik godina I”, Beograd, 1934-1935, str. 220;
  6. Uredio Ante Brozović, „Poljsko sokolstvo”, „Sokolski zbornik godina I”, Beograd, 1934-1935, str. 177;
  7. „Brat Adam Zamojski”, „Sokolski Glasnik”, Ljubljana, 17 januara 1936, br 3, str. 1;
  8. Riko Fuks, „Izveštaji za VIII. Glavnu skupštinu JSS u Beogradu 27. marta 1927.”, Prilog Sokolskom Glasniku br. 5 i 6 ,  „Sokolski glasnik”, U Ljubljani 15 marta 1927,  God. 1927,  str. 6, 7-8;
  9. „Važna desetgodišnjica”, „Sokolski glasnik”, Ljubljana, 23 avgusta 1935, br. 31, 2;
  10. Uredio Ante Brozović, „Savez Slovensko Sokolstvo”, „Sokolski zbornik godina I”, Beograd, 1934-1935, str. 220;
  11. „Veličanstveni uspeh sleta Sokolstva na Jadranu”, „Sokolski glasnik”, Ljubljana, 2. jula 1931, br. 27, str. 1;
  12. „Veličanstvena sokolska povorka”, „Sokolski Glasnik”, Ljubljana, 14 avgust 1934, br. 33-34, str. 10,
  13. „Savez slovenskog Sokolstva u brojkama”, „Sokolski Glasnik”, Ljubljana, 24 januara 1936, 4, str. 2;
  14. „Sveslovensko-sokolsko veče u Sarajevu”, „Sokolski glasnik”, Ljubljana, 6 marta 1936, be. 10, str. 2;
  15. „Zimski sport na Pohorju”, „Sokolski Glasnik”, Ljubljana, 17 januara 1936, br. 3, str. 4;
  16. Ferdinand Majnik, „Sokolska smučarska takmičenja”, „Soko”, list prednjaštva Sokola Kraljevine Jugoslavije”, Ljubljana, 15  oktobra 1938, br. 10, 360, 361;
  17. Ferdinand Majnik, „Sokolska smučarska takmičenja”, „Soko”, list prednjaštva Sokola Kraljevine Jugoslavije”, Ljubljana, 15 novembra 1938, br. 11, str. 405,406;
  18. Ferdinand Majnik, „Sokolska smučarska takmičenja”, „Soko”, list prednjaštva Sokola Kraljevine Jugoslavije”, Ljubljana, 15 novembra 1938, br. 11, str. 405,406;
  19. Ferdinand Majnik, „Zimska takmičenja SSS u Visokim Tatrama”, „Soko”, list prednjaštva Sokola Kraljevine Jugoslavije”, Ljubljana, 15 marta 1938, br. 3, str. 106-112;
  20. Č, „Takmičenje za prvenstvo Saveza slovenskog Sokolstva u Novom Sadu”, „Sokolski Glasnik”, Beograd, 1 januar 1938, br. 1, str. 3;
  21. „Oko Sokolovo”, 4 februara 1940, br. 2, str. 36;
  22. M. Gradojević, „Smrt brata Adama Zamojskog”, „Oko Sokolovo”, 1.mart 1941, br. 2 i 3, str. 17-18;
  23. „Sokolsko studentsko središte u Zagrebu”, „Sokolski glasnik“, Beograd, 28 mart 1941, br. 13, str. 6;