Manastir Gorica

man gorica

Manastir Gorica

Četvrti manastir u eparhiji Gornjokarlovačkoj, a ujedno i jedan od najmlađih je manastir Presvete Bogorodice Trojeručice – Gorica u Donjem Budačkom. Manastir je smešten između potoka Radonje i reke Korane u predivnom krajoliku Korduna, koji svojom konfiguracijom neodoljivo podseća na Šumadijske predele.

U blizini manastira je stari grad Gorica, po plemićima doseljenim iz Like kasnije nazvan Budački. Izgradnja pravoslavnog hrama u ovom mestu je vezana za doseljavanje pravoslavnih Srba na Kordun u mesta Veljun, Skrad Gornji i Donji Budački, Vojnić i druga mesta. Naseljavanja su vršile krajiške vlasti, kada su pod pritiskom turskih zuluma Hrvati napustili ove krajeve. Uslovi za stalno naseljenje Korduna stvoreni su krajem XVII veka, nakon Velike seobe Srba 1690. godine u Budimske zemlje, pod vođstvom Patrijarha Arsenija III Čarnojevića.

Do prvih seoba u mesta Gornji i Donji Budački došlo je 1685. godine, kada su ih naselile 284 porodice pravoslavnih Srba sa 2784 duše. Ova seoba je vezana za akciju karlovačkog kapetana grofa Matije Štrasolda i Franje Oršića. Pravoslavni Srbi u ove krajeve nisu naseljavani zbog milosrđa i iz sažaljenja ili simpatija prema njima, naseljavani su da bi svojim telima i kao iskusni vojnici branili Austrijsku carevinu od upada Turaka i turskih uskoka. Čim bi za austrijsku carevinu, situacija i vanjsko-političke prilike bile poboljšane odmah bi se život pravoslavnih Srba u Austriji pogoršavao. Ukidana bi im bila prava i privilegije, koje su dobijali radi odbrane austrijskih granica, prisiljavani su na uniju i na plaćanje desetine katoličkim biskupima, a pravoslavnim episkopima bi bile zabranjene posete svojim sveštenicima i vernicima. Dakle, svako naseljavanje Srba u ove krajeve nije bilo iz altruizma, nego iz koristi. Srbi nijedan pedalj zemlje nisu dobili na dar, sve su platili skupo, najdragocenijim sredstvom plaćanja, svojom krvlju.

Naseljavanjem većeg broja pravoslavnih u Donji Budački i njegovu okolinu, kod pravoslavnih Srba javila se potreba za osnivanjem i podizanjem svoje bogomolje. Kako im prilike često nisu bile naklonjene, a ljudska prava im u austrijskoj carevini bila često uskraćivana, tako im je bilo potrebno dosta vremena i novca da dobiju dozvolu za podizanje svoga hrama. Ne može se sa preciznošću tvrditi kada je hram u Donjem Budačkom podignut. O postojanju pravoslavne crkve u Donjem Budačkom, mestu i lokaciji pisali su mnogi istoričari. S obzirom da se ne zna tačna godina podizanja hrama, a da se doseljenje pravoslavnih u Donji Budački vezuje za 1685. imamo razloga verovati u podatak da je pravoslavna bogomolja na kamenitoj glavici kod drevnoga grada Gorice podignuta početkom 18. veka. U prilog ovome govori i činjenica da su u ono doba pravoslavni vernici, sa kojima su se doseljavali i sveštenici, ubrzo po dolasku na neko područje, gradili i hram gde su se Bogu molili. Lopašić u svojoj knjizi „Karlovac poviest i mjestopis grada i okolice“ pod zaglavljem „o eparhiji karlovačkoj“ navodi da je Episkop Danilo Jakšić u periodu svoga vladičanstva od 1750-1771 godine, između ostalih sagrađenih crkava, i drveni hram u Budačkom zamenio zidanim. Potvrdu za ovu činjenicu nalazimo još i u tome da je 1777. godine Sveti Sinod Karlovačke Mitropolije, posle ukidanja Kostajničke Episkopije, karlovačku eparhiju razdelio na kotare i protoprezviterijate. Protoprezviterijata je bilo devet, između ostalog i Budaštanski sa sedištem u Donjem Budačkom. Takođe u šematizmima Episkopije Gornjokarlovačke nailazimo na protoperzviterijate među kojima je i budaštanski. Kasnije je ovaj protoprezviterijat prenesen u Karlovac i nazvan karlovačko namesništvo.

U Drugom svetskom ratu, većina hramova Episkopije Gornjokarlovačke je opljačkana, zapaljena, a na kraju i porušena. I manastirskim hram Svetih apostola Petra i Pavla u Donjem Budačkom zadesila je ista sudbina, zapaljen je i porušen. Sveštenstvo, monaštvo i verni narod proganjani su i ubijani na najsvirepiji način. Episkopija gornjokarlovačka je prepuna jama, stratišta i gubilišta pravoslavnih Srba, dovoljno je spomenuti samo Šaranovu jamu u Jadovnu na Velebitu gde je ubijeno i u jamu bačeno 40132 pravoslavnih Srba, sa 73 sveštenika i dva Episkopa. Na Kolariću kod Vojnića spaljen je hram svete Petke zajedno sa 109 pravoslavnih žitelja ovoga kraja. U hramu Rođenja Presvete Bogorodice u Glini, poklano je, a potom zapaljeno zajedno sa crkvom, 1564 nedužnih pravoslavnih Srba. I nedaleko od manastira u Donjem Budačkom nalazi se masovna grobnica u mestu Ivanić Jarak sa 380 pravoslavnih Srba koje su ubili Hrvati ustaše.

Ni okolnosti posle Drugog svetskog rata nisu bile naklonjene i lagane, naročito pravoslavnom sveštenstvu i vernicima Srpske pravoslavne crkve. Radi bratstva i jedinstva moralo se ćutati o zločinima koje su počinile hrvatske ustaše nad pravoslavnima. Komunističke vlasti su progonile sveštenstvo, utamničavali ih, crkvena imovina je masovno oduzimana, a zabranjivana je bila i obnova porušenih hramova. U mestu Tušilović nedaleko od manastira, komunističke vlasti zabranile su Episkopu Simeonu da obnavlja hram Svetog proroka Ilije, a manastirski hram Svetih apostola, što se za dana izgradi komunistički podanici su za noć rušili. No i pored svih tih poteškoća, zalaganjem vladike Simeona gornjokarlovačkog i sveštenika Dušana Puškara, 1963. godine hram Svetih apostola Petra i Pavla je dovršen, osvećen i stavljen u bogoslužbenu upotrebu.

Posle pada komunističke vladavine došla je druga nesreća za srpski pravoslavni narod i za njegove svetinje. Tek što su se počeli oporavljati od perioda bezbožne vladavine totalitarnog režima, kada se narod osvestio i odlučio vratiti se svojoj veri i crkvi, došao je rat. Godine 1995, hrvatska vojska je proterala pravoslavno sveštenstvo sa svojim narodom sa njihovih vekovnih ognjišta. Pojedini hramovi i manastiri su tada opljačkani i minirani, pored Episkopskog dvora u Karlovcu miniran je i Saborni hram Svetog Nikolaja Mirlikjiskog. Hramovi u Gospiću i Petrinji su takođe minirani i porušeni, a desetine drugih crkvenih objekata je zapaljeno i opljačkano. Iste sudbine je bio i manastirski hram u Donjem Budačkom i manastirski konak, koji su opljačkani i devastirani.

Po povratku sveštenstva i malobrojnog naroda, krajem 90- ih godina 20. veka, trudom protoprezvitera-stavrofora Duška Spasojevića i uz pomoć naroda, otpočela je obnova, tada još parohijskog hrama i parohijskog doma. Od toga vremena crkveni život oko ove svetinje otpočinje da se odvija manje-više ustaljenim poretkom, ali posledice rata su neizbrisive. Veliki broj pravoslavnog naroda koji je 1995. godine morao napustiti svoja ognjišta nije se vratio svojim domovima. Povratnici su većinom starija populacija, koja ima obezbeđenu egzistenciju od svojih ranije zarađenih mirovina.

Godine 2007. Episkop gornjokarlovački Gerasim parohijski hram Svetih apostola Petra i Pavla i prateće objekte proglašava manastirom, Presvete Bogorodice Trojeručice (posvećen čudotvornoj ikoni Presvete Bogorodice Trojeručice), koja se proslavlja 25/12 jula. Od tada ova svetinja nastavlja da živi sa monaštvom, svedočeći istinsku veru Hristovu i sabirajući oko sebe pravoslavni narod.

Do danas u manastiru Bogorodice Trojeručice, završeni su radovi na novom konaku, koji je sada u stambenoj funkciji, manastirska trpezarija je freskopisana. Manastir kao centar duhovnosti, ima važnu ulogu u novijoj istoriji života pravoslavnih na Kordunu.

Saborni manastirski hram sv. apostola Petra i Pavla je u potpunosti obnovljen i freskopisan radom g. Borislava Živkovića i saradnika.

Manastir poseduje i veliku ekonomiju.

2010. godine su saliveni i osvećeni temelji za novi paraklis koji je posvećen Presvetoj Bogorodici, u čast Njene ikone Trojeručice koji je za dvije godine u potpunosti sagrađen a tokom 2013. godine planirano je njegovo osvećenje a prije toga da se u potpunosti urade freske u unutrašnjosti paraklisa.

Episkop Gerasim, gornjokarlovački

U manastiru poslušanje obavljaju jereomonah Naum i monah Kozma.