Josif Runjanin
(Vinkovci, 8. decembar 1821 — Novi Sad, 2. februar 1878)
Josif Runjanin je rođen u Vinkovcima, u tadašnjoj Habzburškoj monarhiji ali je poreklom iz Loznice. Porodica se odatle prvo preselila u Bijeljinu, zatim u Slavoniju a na kraju u Srem.
Josif Runjanin je poznat po svojim delima Rado Srbin ide u vojnike i Lijepa naša domovino, koja je danas himna Republike Hrvatske.
Kao kadet u Glini, našavši se u društvu ilirskih rodoljuba, komponovao je 1846 melodiju na tekst Antona Mihanovića, koju je prvi harmovizovao V. Lihteneger (Sbirka različitih četveropjevah mužkoga sbora II Zagreb 1862.) Prema izjavi Runjaninovog bratića Nikole Runjanina melodija je „ishitrena“ prema melodiji jedne italijanske pesme, Kuhač je kasnije našao da je to vrlo slobodna prerada dueta iz trećeg čina Donicetijeve opere Lučija od Lamermura.
Prilikom izložbe Hrvatsko-slavonskog gospodarskog društva 1891. u Zagrebu pevana je kao „hrvatska himna“, pod naslovom Lijepa naša domovina.
JOSIF RUNjANIN
SRBIN PISAC HRVATSKE HIMNE
U Vinkovcima, u samom centru grada, preko puta stare vinkovačke Gimnazije, stoji spomen- ploča. Postavljena je tu u čast kompozitoru hrvatske himne, u znak zahvalnosti čoveku koji je stvorio nešto što predstavlja jedan od simbola Hrvatske. Tu je da podseća na jedan život i delo, ali na žalost i na nepravdu koja je na ovim prostorima činjena Srbima, pa čak i onima koji su kao Runjanin dali Hrvatskoj i državi i naciji nešto najsvetije.
Runjaninu nije priznato ni njegovo vlastito ime. Na spomen ploči u njegovim rodnim Vinkovcima Josif je pretvoren u Josipa. I ne samo u Vinkovcima. U Hrvatskoj literaturi pa i onoj stručnoj retko će te naići na ispravan podatak po kome se autorstvo nad melodijom "Lijepe naše domovine" povezuje sa Josifom Runjaninom.
O samoj porodici Runjanin u ovim krajevima, danas je teško doći do bilo kakvih podataka. Zna se da poreklo vuku iz sela Runjani kod Loznice u Srbiji. Na područje Austro- ugarske monarhije dolaze u 18. veku, nakon Astro-turskih ratova. Zna se i to da se najpre naseljavaju u Sremu, u selima oko Sremske Mitrovice, a zatim za poslom a zbog potrebe školovanja dece sele u Vinkovce, gde se tada nalaze komanda vojnokrajiške 7. brodske pukovnije, kao i škole i već tada gimnazija. Reč je bilo o časnoj i za ono vreme obrazovanoj i naprednoj porodici. Gotovo po tradiciji kod svih Runjanina, ukoliko bi u porodici bila dva sina jedan bi išao u vojnu službu a drugu na bogosloviju…
Josif Runjanin je rođen 8. decembra ili 24. novembra kako je zapisano u knjigama rođenih vinkovačke pravoslavne crkve Sv. Arhanđela godine 1821.
Po porodičnoj tradiciji odlazi u vojnu službu. Carski kadet Josif Runjanin raspoređen je u Glinu. Kao istinski zaljubljenik u muziku, stiče i osnove muzičkog obrazovanja kod tamošnjeg vojnog kapelnika. Uči i ubrzo svira na klaviru. Kao mlad čovek, nadahnut slobodarskim idejama prilazi Ilircima. Na njihovim skupovima gde su održavane književne večeri i čitana rodoljubna poezija prvi put se sreće sa pesmom "Horvatska domovina" Antuna Mihaljevića koju je Ljudevit Gaj u svojoj "Danici" objavio još u martu 1835. godine. Mladi Josif je oduševljen tom Mihaljevićevom pesmom i 1846. godine, na njen tekst piše melodiju. Delo je stvoreno na temelju Donizettijeve "O sole piu ratto" iz trećeg čina opere "Lucia di Lammermoor" ali joj je dao sasvim novu, izvornu ritmičku okosnicu. Vojni kapelnik Josip Njendl, Runjaninovo delo je prilagodio za vojni orkestar. Dalje, Vatroslav Lichteneger "Lijepu našu domovinu" 1861. harmonizira za muški pevački hor, otkada se počinje izvodi kao narodna himna, a na konkursu, priređenom 1891, kad se održavala izložba Hrvatsko-slavonskoga gospodarskog društva u Zagrebu, Runjaninova Lijepa naša domovina po sudu žirija odnela je prevagu nad dvema Zajčevim kompozicijama i proglašena je hrvatskom himnom. Od onda to je ostala do dan-danas.
Te 1891. godine Runjanin nije bio među živima. Umro je ne dočekavši da njegovo delo i zvanično bude proglašeno simbolom jedne zemlje u kojoj je živeo i koju je voleo, kao i naroda sa kojim je delio svoju sudbinu. A sudbina mu baš i nije bila naklonjena. Iz malo dostupnih podataka može se videti kako je Josif Runjanin živeo jednim teškim životom. To se pre odnosi na porodične prilike i stalna neslaganja sa suprugom, koja nije imala razumevanja za život kakav su živeli vojnokrajiški oficiri. Svojim ponašanjem od Josifa je napravila nesretnog čoveka koji se u takvim okolnostima pritisnut težinom bračnog života u potpunosti posvetio poslu. Revnosan i savestan kakav je bio dolazi do čina potpukovnika, ali tada ga sustiže bolest i odlazi u penziju. Tad se konačno raspada i njegov brak. Seli se u Novi Sad i potpuno se povlači iz javnog života. Umro je 2. februara 1878. godine u 57. godini života. Sahranjen je na pravoslavnom Starom groblju u Novom Sadu, gde stoji spomen ploča Josifu Runjaninu, vojniku, oficiru i kompozitoru himne. Jedan kratak, težak, ali častan život. Stvaranjem melodije za himnu, zadužio je Hrvatsku, zemlju koju je istinski voleo i tu ljubav pretočio u melodiju. To njegovo uporno prekrštavanje samo je verna slika onog trajnog i rigidnog stava po kome Srbin ne može voleti ovu zemlju i ne može ništa vredno napraviti za Hrvatsku a pogotovo ne nešto kao što je himna.
Radovan Martinović
