Bogdan Medaković
(Novi Sad, 11.04.1854. - Beč, 11.05.1930)
Bogdan Medaković je rođen u Novom Sadu 14. maja 1852. godine kao sin Danila Medakovića. Posle završetka školovanja i sticanja titule doktora pravnih nauka u Beču sa samo 21 godinom, neko vreme je radio u sudu u Sremskoj Mitrovici, a 1879. otvorio je samostalnu advokatsku kancelariju u Zagrebu.
Političku karijeru je počeo 1883. godine kada je ušao u Hrvatski sabor kao zastupnik izabran u kotaru Srb. U Saboru se angažovao u novoosnovanom Srpskom samostalnom klubu, kao njegov sekretar. Godine 1896. izabran je za predsednika Srpske pravoslavne crkvene opštine u Zagrebu i tu čast je obavljao do 1909. godine. Biran je za poslanika na Srpskom narodno-crkvenom saboru u Sremskim Karlovcima.
***
Dr Bogdan Medaković je bio jedan od najznačajnijih političkih i kulturnih predstavnika Srba u Hrvatskoj krajem devetnaestog i u prvoj polovini dvadesetog veka. Poticao je iz jedne od najuglednijih srpskih porodica u Hrvatskoj, koja je dala veliki broj uglednih privrednika, političara i kulturnih radnika.
PORODICA
Bogdan Medaković je rođen u Novom Sadu 14. maja 1852. (1. aprila 1854.) godine, gde mu je otac Danilo Medaković, tada bio na službi. Porodica Medaković je poreklom iz Like. Danilo Medaković je rođen 1819. godine. Bio je poznati advokat, istoričar i novinar, urednik listova: “Napredak”, koji je izlazio za vreme revolucije tokom 1848. a zabranjen je zbog opozicionog stava prema patrijarhu Josifu Rajačiću, „Južna pčela“, koji je izlazio 1851. i 1852. u Novom Sadu i “Srpski dnevnik” sa dodatkom “Sedmica”. Službovao je u mnogim gradovima u Srbiji, Hrvatskoj i Vojvodini.[1] Neko vreme je bio i sekretar kneza Miloša Obrenovića. Medaković je mnogo učinio za širenje pismenosti i kulture u srpskom narodu. Napisao je knjigu „Povestnica srpskog naroda od najstarii vremena do godine 1850“, koja je izdata 1852. godine u Novom Sadu. Pomenuta knjiga nije ostavila nekog zapaženog traga u istoriografskoj nauci. Danilo Medaković je umro 1881. godine.
POLITIČKI I KULTURNI RAD
bogdanBogdan Medaković je, po završetku osnovne škole i gimnazije, upisao studije prava i krunisao ih doktoratom pravnih nauka u Beču u svojoj dvadeset prvoj godini. Po završetku studija je neko vreme radio u sudu u Sremskoj Mitrovici. Dr Bogdan Medaković se još u ranoj mladosti aktivno uključio u politički život u tadašnjoj Austro-Ugarskoj. U mladosti, dok je živeo u Vojvodini, pripadao je Liberalnoj stranci, pod vođstvom dr Mihaila Polit – Desančića.[2]
Otvorio je samostalnu advokatsku kancelariju u Zagrebu 1879. godine. Dr Bogdan Medaković je tokom svoje karijere postao jedan od najpoznatijih advokata i veleposednika među Srbima u Hrvatskoj krajem devetnaestog i početkom dvadesetog veka.[3]
Ušao je u Hrvatski sabor 1883. godine, kao poslanik Srpske narodne samostalne stranke. Srpski poslanici u Hrvatskom saboru, njih dvadeset osmorica, osnovali su Srpski samostalni klub u decembru 1883. godine. Predsednik Kluba je bio Jovan Subotić, a sekretar dr Bogdan Medaković.[4] Klub je kasnije prerastao u Srpsku narodnu samostalnu stranku. Stranka je svoj prvi statut i program donela 1887. godine. Njen osnovni cilj je bila borba za poboljšanje položaja Srba u Hrvatskoj. Svoj cilj su često pokušavali da ostvare kroz saradnju sa Mađarima i Hrvatima, podržavajući njihove težnje za poboljšanje položaja Hrvata i Mađara u okviru Austro-Ugarske monarhije. Članstvo Srpske narodne samostalne stranke su, uglavnom, sačinjavali: veleposednici, trgovci, bankari i intelektualci. Najznačajniji stranački list je bio “Srbobran”. Dugogodišnji predsednik stranke je bio dr Bogdan Medaković. Srpska narodna samostalna stranka je sarađivala sa Radikalnom i Liberalnom strankom. Sve tri stranke su imale relativno sličan politički program, jer im je osnovni cilj postojanja i političkog delovanja bio borba za poboljšanje položaja Srba u Austro-Ugarskoj. Samostalci i Radikali su se, i pored sličnog političkog programa, često razilazili, jer je njihovo članstvo bilo različitog imovinskog i socijalnog statusa, a istovremeno su jedni drugima bili i konkurencija, jer su zbog sličnosti političkog programa i zbog toga što su delovali na istoj teritoriji imali gotovo isto glasačko telo.
Sa dolaskom u Srpsku narodnu samostalnu stranku, grupe mladih članova na čelu sa Svetozarom Pribićevićem 1902. godine, stranka se okreće politici tzv. “novog kursa”. Nova politika stranke je propagirala slogu sa Radikalnom strankom, da bi se postiglo nacionalno jedinstvo Srba u Austro-Ugarskoj. Politika tzv. “novog kursa” propagirala je slogu i jedinstvo sa Hrvatima. Novi program stranke donet je 1902. godine, a novi stranački list postao je “Novi Srbobran”. List je propagirao politiku tzv. “novog kursa”. Svetozar Pribićević je 1903. godine, sa bratom Adamom pokrenuo list „Srpsko kolo“, koji se borio za unapređenje kulture i poboljšanje položaja Srba u Austro-Ugarskoj, kao i ravnopravnost Srba i Hrvata. List je propagirao slogu i zajedništvo Srba i Hrvata.
Dr Bogdan Medaković je bio jedan od inicijatora donošenja „Zadarske rezolucije“ iz oktobra 1905. godine. U pomenutoj Rezoluciji srpski političari ističu potrebu zajedničkog delovanja svih srpskih političkih partija u Austro-Ugarskoj.[5] Izražavaju otvorenu podršku mađarskim zahtevima za što većom autonomijom Mađarske u okviru Monarhije.[6] Ubeđeni su da će mađarski politički predstavnici biti iskreni saveznici u borbi srpskog i hrvatskog naroda za poboljšanje njihovog položaja u okviru Austro-Ugarske.[7] „Zadarska rezolucija“ je podržala zahteve hrvatskih političara za poboljšanje položaja hrvatskog naroda u okviru Monarhije izražene u „Riječkoj rezoluciji“, donetoj iste jeseni, ali su njeni tvorci, u isto vreme, izrazili i otvoren zahtev za poštovanjem svih prava srpskog naroda i njihov potpuno ravnopravan položaj sa hrvatskim narodom u Hrvatskoj i Dalmaciji.[8] Srpski političari su se u ovoj Rezoluciji otvoreno založili za saradnju srpskog i hrvatskog naroda u cilju poboljšanja položaja oba naroda.[9] Politika tzv. “novog kursa” udarila je temelj formiranju Srpsko-Hrvatske koalicije, krajem 1905. godine.
Dr Bogdan Medaković je prihvatio politiku tzv. “novog kursa” stranke i aktivno je učestvovao u formiranju Srpsko-Hrvatske koalicije. Po formiranju Srpsko-Hrvatske koalicije Medaković je postao njen potpredsednik. Dr Bogdan Medaković je bio jedan od branilaca optuženih Srba na tzv. „Veleizdajničkom procesu“ u Zagrebu tokom 1908. i 1909. godine.[10] Početkom Prvog svetskog rata Medaković je iz Opatije prinudno doveden u Zagreb. Kratko vreme je bio u kućnom pritvoru, iz koga je na inicijativu prijatelja, na prvom mestu grofa Ištvana Tise ubrzo pušten. Učestvovao je u vođenju oportunističke politike Srpsko-Hrvatske koalicije, koja je vođena u cilju lakšeg opstanka Srba i jugoslovenski opredeljenih Hrvata u Hrvatskoj u Prvom svetskom ratu.
Dr Bogdan Medaković je bio jedan od najznačajnijih kulturnih radnika među Srbima u Hrvatskoj i Vojvodini svoga vremena. Energično se borio za poboljšanje položaja Srba u Austro-Ugarskoj, na prvom mestu Srba u Hrvatskoj, kao i za ravnopravnost i saradnju Srba i Hrvata. Tokom osamdesetih i devedesetih godina devetnaestog veka Medaković je bio dugogodišnji predsednik Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti u Zagrebu.
Dr Bogdan Medaković je bio jedan od osnivača i akcionara Srpske banke u Zagrebu. Srpska banka u Zagrebu osnovana je 1890. godine, kao deoničarsko društvo na pedeset godina, pod imenom Centralni kreditni zavod. Cilj ovog deoničarskog društva je bio: “… da u predjelima dolnje Ugarske potpomaže svakolike obrtničke, trgovačke, zanatlijske i ekonomske interese brzim pružanjem jeftinih kredita.”[11] Srpska banka u Zagrebu je osnovala Savez zemljoradničkih zadruga 1898. godine, u koju su ušle sve zemljoradničke zadruge sa prostora Ugarskog dela Austro-Ugarske. Savez zemljoradničkih zadruga postojao je do 1941. godine, ali posle osnivanja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca zadruge koje su ostale van zemlje postepeno su napuštale Savez.[12] Srpska banka u Zagrebu pomagala je svaku kulturnu i prosvetnu delatnost Srba, naročito u Hrvatskoj i Vojvodini.[13]
Po osnivanju Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca Medaković je stao uz Svetozara Pribićevića i Jugoslovensku demokratsku stranku. Borio se za slogu između Srba i Hrvata.[14] Zbog neslaganja sa, po njegovom mišljenju, suviše radikalnom agrarnom reformom, dr Bogdan Medaković je, sa još pet poslanika napustio stranku i oformio posebnu poslaničku grupu. Medakovićeva poslanička grupa se 1920. godine priključila Radikalnoj stranci.
Krajem dvadesetih godina dvadesetog veka Medaković se, zbog bolesti, a delimično i iz razočarenja, povlači iz aktivnog političkog života. Dr Bogdan Medaković je umro u sanatorijumu Lev u Beču 11. maja 1930. godine, a sahranjen je u Zagrebu.
Dr Bogdan Medaković je bio jedan od najznačajnijih političkih i kulturnih predstavnika Srba u Hrvatskoj krajem devetnaestog i u prvoj polovini dvadesetog veka. Njegovu ulogu u kulturnom i političkom životu Srba u Hrvatskoj i Vojvodini, svoga vremena, u potpunosti će ipak proceniti neka buduća vremena.
Literatura: Neobjavljeni zvori: R u k o p i s n o o d e lj e nj e M a t i c e s r p s k e, Pisma dr Bogdana Medakovića, dr Milana Ševića, Svetozara Pribićevića, A r h i v V o j v o d i n e, Fond br. 124 i br. 134; H r v a t s k a a k a d e m i j a z n a n o s t i i u m j e t n o s t i, B u d i s a v lj e v i ć, Srđan (1911), „Veleizdajnička“ parnica ništovna žaoba proti osudi Kr. sudbenog stola u Zagrebu od 5. listopada 1909 podnio za optužene Adama Pribićevića i drugove Kr. stolu sedmorice dr Hinko Hinković i dr Srđan Budisavljević, Zagreb, 1911, 1 – 83, sign. A 664, R u k o p i s n o o d e l e nj e M a t i c e s r p s k e, Pisma, Novi Sad, Štampa: „Demokratija“, Beograd; „Riječ“, Zagreb; „Srbobran“ – „Novi Srbobran“, Zagreb, Memoari i dnevnici: M e d a k o v i ć, Dejan (1995), Efemeris EPHEMERIS I hronika jedne porodice, Beograd; Knjige: B o ž i ć, Sofija (2008), Srbi u Hrvatskoj 1918 – 1929, Beograd, g r u p a a u t o r a (1999), Enciklopedija Novog Sada, glavni urednik dr Dušan Popov, 14, Novi Sad, G r o ss, Mirjana (1960), Vladavina Hrvatsko – Srpske koalicije (1906 – 1907), Beograd, Novi Sad, K r e s t i ć, Vasilije (1991), Istorija Srba u Hrvatskoj i Slavoniji (1848 – 1914), Beograd, Lj u š i ć, Radoš i K r e s t i ć, Vasilije (1991), Programi i statuti srpskih političkih stranaka do 1918. godine, Beograd, M e d a k o v i ć, Dejan (1998), Srbi u Beču, Novi Sad, M e d a k o v i ć, Dejan (2004), Srbi u Zagrebu, Novi Sad.
[1] Dejan Medaković, Srbi u Zagrebu, Novi Sad, 2004, 125
[2] grupa autora, Enciklopedija Novog Sada, glavni urednik dr Dušan Popov, 14, Novi Sad, 1999, 216 – 217
[3] Mirjana Gross, Vladavina Hrvatsko – Srpske koalicije (1906 – 1907), Beograd, 1960, 41
[4] Radoš Ljušić i Vasilije Krestić, Programi i statuti srpskih politčkih stranaka do 1918. godine, Beograd, 1991, 149 – 150
[5] Zadarska srpska rezolucija, u: Novi Srbobran, br. 213, 6. (19.) oktobar 1905, Zagreb, 1
[6] Isto, 1
[7] Isto, 1
[8] Isto, 1
[9] Isto, 1
[10] Vasilije Krestić, Istorija Srba u Hrvatskoj i Slavoniji 1848 – 1914, Beograd, 1991, 501
[11] Fond Srpske banke D. D. Zagreb, Fond br. 134, Arhiv Vojvodine, Novi Sad
[12] Fond Saveza zemljoradničkih zadruga Novi Sad, Fond br. 124, AV
[13] Fond Srpske banke D. D. Zagreb, Fond br. 134, A V
[14] Bogdan Medaković, Riječ, br. 18, Zagreb, 24. maja 1930, 1 – 2
www. http://afirmator.org
